Katja’s klustuin ... naar een levendige tuin

Katja heeft voor haar nieuwe tuin een wensenlijst en vlekkenschets gemaakt. Het liefst ging ze gisteren al aan de slag, maar ze besluit voor een second opinion langs te gaan bij drie ecologische tuinontwerpers. 

Van saaie tuin naar levendige tuin 

Een grotere tuin. Dat was een van de redenen om op zoek te gaan naar een nieuwe woonplek. Ik vond een twee-onder-een-kapper, waar ik hélémaal een Engelse cottage in zag. Rode bakstenen, dakkapelletje, terracotta pannendak, een voortuin, een haag met straks een rozenboog …
Het is een typische wederopbouwwoning uit 1948 en heeft energielabel G. Als je tuinen ook zo’n label zou geven, dan heeft deze vermoedelijk energielabel E. Hij is nét niet zo erg als mijn vorige tuin - tegels, kunstgras, grind - die ik vergroende en waar ik het boek Van tegeltuin naar jungle over schreef. Deze tuin heeft best wat groen, maar dat bestaat uit een gazon, wat vaste planten zoals enkele hortensia’s, veel eendagsbloem (Tradescantia), een rododendron en een pol Heliopsis en twee klassieke ligusterhagen. Daarnaast is er een oprit waar drie auto’s op passen, zijn er veel tegels, stenen, een betonnen schutting en een flink kaal, plat dak op de garage met aanbouw. Kortom: dat kan beter. Veel beter zelfs! Mijn doel is om met het Groei & Bloei Tienpuntenplan voor klimaatvriendelijk tuinieren onder de arm van deze saaie tuin een levendige tuin te maken. Hoe ik dat ga aanpakken? Dat laat ik hier het komende jaar zien. 

Klus 1: Het ontwerp

Natuurlijk heb ik tig ideeën. Ik krabbel een vlekkenschets met een wensenlijst: 

•    huidige overkapping weg, maar er wel iets overdekts voor terug
•    vanuit de huiskamer uitkijken op een vijver
•    een deel van de oprit bij de tuin trekken
•    de schutting wegwerken met een natuurlijke oplossing
•    het hele jaar bloei en een pluktuin
•    meer schuil- en nestelgelegenheid voor vogels
•    zo veel mogelijk eetbare planten
•    een zitje op het westen in de voortuin
•    het gekke klikohoekje in de achtertuin weg, want dat barricadeert een raam
•    middenstuk heg in de voortuin weghalen voor een rozenboog

Duurzaam ontwerp voor alle seizoenen

Daarna ga ik te rade bij drie tuinvakvrouwen voor een second opinion. De eerste is Lidion Zierikzee. Zij is deskundig op het gebied van moestuinieren volgens de permacultuurmethode. Terwijl ik bij wijze van spreken al klaar sta met de spade voor het wippen van tegels en het uitscheppen van planten, komt zij met een opmerking die tot nadenken stemt. “Heb je al goed geobserveerd?”, vraagt ze. “Voor een echt duurzaam en passend ontwerp observeer je het liefst eerst alle seizoenen. Want zo kom je erachter hoe de dieren in je tuin bewegen, waar water blijft liggen, hoe de wind waait, waar de zon schijnt en hoeveel zonuren je hebt op alle plekken, waar het droog is, of schaduwrijk. En belangrijk: hoe je zelf beweegt in die tuin. Je gaat waarschijnlijk olifantenpaadjes ontwikkelen, en ontdekken hoe je met je fiets manoeuvreert. Je hebt héél wat tijd nodig voor dat observeren. Anders moet je daarna nog veel aan de tuin werken omdat het niet klopt, of blijk je zelfs echt onhandige beslissingen te hebben genomen in het begin.”

Volg Katja op haar en onze socials

Op Instagram kun je volgen wat er tussentijds gebeurt: @groei_en_bloei en @dailygreenspiration . 

Uit: Groei & Bloei jan/feb 2025
Tekst en beeld: Katja Staring

Voor muurplanten en beestjes

Ik steek mijn licht verder op bij Nina Hovers, een ecologische-tuinontwerpster. Op basis van mijn kattenbelletje, schetst zij haar visie. Wow, ze vaagt rigoureus de hele oprit weg! “Laat die auto maar op straat staan. Dan kun je een minipark maken waarin je echt kunt wandelen en telkens nieuwe dingen ziet en beleeft. Mijn stelling over een goed ontworpen tuin is: breng verrassingen aan om een dieper gevoel van verwondering over de natuur te creëren. Daardoor ben je meer in de tuin, verblijf je er langer, is er een groter gevoel van ontspanning en connect je beter met de natuur.” Nou, dat is precies mijn bedoeling.
Nina schetst een ontdekkingstuin vol elementen. “Een ‘duintuin’, een ‘bijenberg’, dan een wadi, een moerasje, een border van nat naar droog. Stapelstenenmuurtjes van overgebleven tegels, ideaal voor muurplanten en beestjes. Je ziet een prieel voor de avond- of ochtendzon, een kruidenrijk grasland en een uitnodigend pad dat je meevoert om te gaan ontdekken. De voortuin is om zelf van te genieten en te gebruiken, en dus geen 'showroom' voor de buitenwereld.” 

Zitje in de stapelmuur

Ik laat ook ecologisch tuinontwerpster Sifra Timmermans, lid van Wilde Weelde, naar mijn project kijken. Zij komt ter plaatse tips geven. “Dat gekke overkappinkje met bonte klimop dat jij weg wilt hebben omdat er een raam achter zit, is nu de enige plek waar vogels nog wat aan hebben. Misschien kun je die plant behouden door een klimconstructie te maken, waar je doorheen kijkt vanuit je tuinkantoor.” 
De gemetselde bakstenen border bij de schutting vertoont scheuren. Sifra adviseert: “Die is wel mooi voor variatie in hoogte. Hergebruik die stenen in een stapelmuurtje, dat mag er best een beetje vervallen uitzien. En het is wel een heel rechte lijn nu, dus als je die wat ronder maakt en doortrekt, krijg je meer verschillende biotopen. Vervolgens kun je de vijver in die gebogen muur laten vallen.”

Regenwater in de wadi

We belanden bij de regenton en de regenpijpen. “Je hebt best wat dakoppervlak. Je kunt tussen pad en vijver een verlaagde grindgoot maken waar regenwater doorheen filtert, naar een wadi met verder filterende planten, waarna het in de vijver loopt. Regenwater direct de vijver in laten stromen is namelijk niet goed voor de waterkwaliteit. Zo krijg je een dynamische plek. Daaromheen maak je een bloemrijk gazon.” Die regenton staat trouwens op een plek waar het water te snel opwarmt, merkt Sifra op. Dat is niet bevorderlijk voor de waterkwaliteit. “Werk ’m weg met een klimplant, of vlecht er iets omheen, dan blijft je water koel. Of zet ’m aan de overkant tegen de garage. Dat putje kun je handhaven als back-up.” Sifra raadt me aan bij mijn kantoor nog een zitje te maken. “Daar heb je avondzon, en doe ook nog een zitje in de stapelmuur voor zonnige winterdagen.” 
We lopen de oprit op. “Een soort landingsbaan”, lacht Sifra. “Dat kan speelser door er tegels in ‘hapjes’ uit te halen en in te zaaien met een speciaal voegenmengsel, dan wordt dat een soort rotstuin. Je wilt vooraan parkeren met de auto en er met de fiets langs kunnen, dus meet hier welke breedte je daarvoor echt nodig hebt. Het is verder belangrijk dat de ondergrond hier stevig is, want auto’s zijn zwaar, zeker elektrische. Paadjes waar je minder loopt, daar hoeven geen tegels, maar waar je veel loopt wil je halfverharding of stenen. En op routes waar je vaak met spullen, je fiets of karretje op en neer moet, laat je stukjes bestaande bestrating liggen, dat is nu eenmaal praktisch.”

Voedselbos

Sifra denkt dat de wind zou kunnen trekken in de achtertuin, omdat de zuidwestenwind precies tussen huis en garage door kan komen. “Als je dat merkt, zet dan op de huidige oprit een struik die de wind wegvangt.” 
De ligusterhaag is een prachtige inheemse toevoeging, dus die moet ik zeker behouden, zegt Sifra. “Snoei zo’n haag niet in één keer, maar laat elk jaar een deel bloeien voor de bijen. Plaats onderaan de heg hondsdraf en verwilderingsbolletjes als winterakonieten en oude wijfjes (Ipheion). Misschien kun je de haag 10 centimeter terugsnoeien, om net even iets meer ruimte te creëren voor een voedselbosstruweel. Kijk ook even naar de vorm, er lijken nu een paar rare happen uit te zijn, dat kan vloeiender. Liguster kun je trouwens perfect composteren, als je het snoeisel in kleine stukjes knipt.” 
We lopen door naar voor. Sifra met mijn schets in de hand: “Voor het huis heb je een leuke plek voor een avondzonzitje, met mooi uitzicht. Je wilt daar privacy. Dus als je zit, dat niemand je ziet. Ik zou het terrasje verder naar voren schuiven. Dan kun je daarachter nog een plantenborder maken, en de planten opbouwen in hoogte. Zo wordt het knus. Jouw takkenril is een goed idee, daar kun je al je grotere snoeitakken op gooien. Maak ’m niet te breed, een halve meter is genoeg. Daarachter kun je dan hogere struiken zetten.” 
En dan staan we op de stoep te kijken naar de ‘cottage’. Sifra vindt het een goed plan om de heg te doorbreken met een boog. “Zo krijg je hoogte. Jouw paadje zou ik een slingervorm geven, met stapstenen in het gras. Dan maak je rechts ervan een bloemrijk stuk en links een rustige plek, een rommelhoekje voor beestjes. Van buitenaf ziet het er met die haag toch strak uit en wat erachter gebeurt is dan niet zo zichtbaar.”

De adviezen

Wat een hoop extra tips en ideeën! Ik ga overnemen uit deze extra adviezen:

•    Goed observeren en de plek leren kennen, bijvoorbeeld kijken of die wind inderdaad trekt
•    Zitjes achterin maken
•    Kijken of ik de klimop achterin kan handhaven
•    Huidige muurbak afbreken en een ronde, verhoogde border met stapelmuur van maken rond de vijver 
•    Naast een vijver ook een wadi maken, de regenton naar een koelere plek verplaatsen 
•    Slingerpad en verrassende ontdekkingsroute maken
•    Bredere parkeerruimte voorin
•    Haag ietsje anders snoeien en onderdaan verwilderingsbolletjes planten

De eerstvolgende klus wordt: de betonnen schutting wegwerken met een wilgentenen haag.