10 planten voor thee uit eigen tuin
Er zijn verrassend veel planten waarvan je kruidenthee kunt trekken, met volop variatie in smaak, geur en kleur. En het leuke is: ze groeien vaak gewoon in de tuin. Hoe maak je thee en welke planten kun je daar goed voor gebruiken? We zetten 10 thee-toppers op een rij!
Kruidenthee of tisane
In de praktijk noemen we elke warme drank die gemaakt is van planten ‘thee’. Eigenlijk mag een aftreksel waar geen blaadjes van de echte theestruik (Camellia sinensis) in zitten, niet zo worden genoemd. Kruidenthee is een betere naam, maar een veel mooier woord is tisane, dat aangeeft dat het om een aftreksel van kruiden in water gaat. Pluk je uit eigen tuin - van planten die je zelf hebt gezaaid of geplant - dan kan de superverse oogst direct in theepot of -glas. Vaak heb je maar een klein deel van een plant nodig. Oogsten komt dan in feite neer op het fatsoeneren van de plant. Bij veel soorten is het terugknippen voor een compacte groei of rijke bloei toch al aan te raden. Knip altijd vlak boven een jong scheutje waarop de plant weer kan uitlopen. Snoeien doet groeien: je kunt dus al snel opnieuw oogsten.
Weet wat je plukt
Bij het plukken is het belangrijk zeker te weten wát je plukt. Oogst je van een benaamde plant van de kweker, dan is het duidelijk. Maar wil je een plant uit een wilde bloemenweide oogsten, of een onbekende zaailing in de tuin, dan kan het misgaan. Het blad van de smeerwortel bijvoorbeeld, lijkt best wel op het zeer giftige vingerhoedskruid. Schermbloemigen hebben veel dubbelgangers, waaronder ook giftige. Weet dus wat je plukt.
Smaken voor tisane
Planten voor een tisane kies je uit vanwege de lekkere smaak en aangename geur. De meeste soorten smaken al heerlijk van zichzelf, maar het is ook spannend om te proeven van combinaties. Bij het maken van een kruidenmelange is het handig om de smaken goed op elkaar af te stemmen. Elke plant, en zelfs iedere variëteit smaakt weer anders.
De vier hoofdsmaken: scherp (linksboven), bitter (rechtsboven), zoet (linksonder) en zuur (rechtsonder).
Er zijn vier hoofdgroepen:
- Zoet. De meeste bloemen smaken zoet vanwege de aanwezige nectar, maar er zijn ook zoete zaden, zoals die van venkel en anijs, suikerhoudende vruchten zoals de aardbei en zoete bladeren van het honingkruid (Stevia).
- Zuur. Aanwezige zuren zorgen voor een friszure of rinse smaak, zoals bij verse appel, rozenbottels, zwarte bes, citroenmelisse en -verbena.
- Bitter. Bitterstoffen kunnen de smaak van een tisane voller maken, maar gebruik bittere planten zoals lavendel en salie met mate.
- Scherp, prikkelend, pittig. De kruidige smaak van veel theeplanten laat zich moeilijk omschrijven. Voorbeelden van een scherpe, prikkelende smaak zijn munt en rozemarijn.
Tuinthee zetten
Om het aroma te bewaren maak je de kruiden pas vlak voor gebruik klein. Doe ze los, in een zakje of thee-ei in een voorverwarmde theepot, glas of kopje. Overgiet de kruiden
met (kort) gekookt water, net van de kook af. In kokend water verdampen namelijk veel etherische oliën, en die geven nu juist smaak en geur. Laat het water dus liever twee minuten afkoelen tot 80-85 °C. Voor een kopje van 1,5 deciliter water zijn gemiddeld 2 theelepels vers of 1 theelepel gedroogd materiaal voldoende. Reken voor een glas 3 deciliter en gebruik twee keer zoveel. Je kunt ook gewoon een handvol verse kruiden per pot aanhouden. De gemiddelde tijd dat een tisane moet trekken is 3-5 minuten, dek het glas of de pot af om het aroma te behouden.
Tekst en beeld Modeste Herwig
1. Agastache ‘After Eight’
Het blad van de dropplant zit vol etherische olie. De donkerbladige cultivar ‘After Eight’ geurt naar mint.
Gebruik: bloem, blad, stengel. Combineer met: citroenmelisse, venkel.
Hoogte: 60-70 cm; bloei: juni-sept.
2. Aloysia triphylla
De geur van citroenverbena of verveine is een mix van citroen, sinaasappel en citroengras. Voor deze after dinner kruidenthee gebruik je vers of gedroogd blad.
Gebruik: blad van niet-bloeiende stelen. Combineer met: zwarte thee, brandnetel.
Hoogte: 75-100 cm; bloei: juni-sept.
3. Filipendula ulmaria
Jong blad van de moerasspirea heeft een frisse komkommersmaak en vormt een stevige basis voor elke melange. De bloemen geuren naar amandel en honing.
Gebruik: blad, bloem. Combineer met: zomerfruit.
Hoogte: 75-100 cm; bloei: juni-sept.
4. Fragaria vesca
Thee van gedroogd aardbeiblad smaakt naar een milde zwarte thee en bevat veel looistof. Aromatische vruchten. Ook Fragaria x ananassa is geschikt.
Gebruik: jong blad (tot eind mei), vruchten. Combineer met: het blad met munt, de vruchten met basilicum of Salvia ‘Hot Lips’.
Hoogte: 15-25 cm; bloei: mei-juni.
5. Matricaria chamomilla
Kamillethee is ontspannend, ontstekingsremmend en superlekker. De bloemen smaken zoet, intens bloemig en iets bitter. Prima te drogen.
Gebruik: bloemen, blad, stengel. Combineer met: citroengeranium, gember.
Hoogte: 25-50 cm; bloei: mei-sept.
6. Mentha x piperita
De bekendste munt is pepermunt. Vóór de bloei is de smaak het sterkst. Goed te drogen.
Gebruik: stengeltoppen of losse blaadjes en bloemen. Combineer met: blauwe bessen, citroen.
Hoogte: 50-75 cm; bloei: juli-aug.
7. Monarda
Het blad van de bergamotplant zit vol etherische olie. De geur lijkt op bergamotsinaasappel, de smaakmaker van de beroemde Earl Grey thee. Met Monarda maak je er je eigen versie van.
Gebruik: stengel, bloem, blad. Combineer met: zwarte thee, steentijm, rozemarijn.
Hoogte: 75-100 cm; bloei: juli-sept.
8. Myrrhis odorata
Het zachte blad van de roomse kervel smaakt zoet en anijsachtig en maakt elke kruidenthee onweerstaanbaar.
Gebruik: blad, stengel (liefst vers). Combineer met: dropplant, venkelzaad.
Hoogte: 75-100 cm; bloei: mei-juni.
9. Pelargonium graveolens ‘Little Gem’
Met geurgeraniums geef je thee de smaak van rozen, munt, citroen, oranjebloesem, gember of sinaasappel. De smaak is vrij sterk, dus met mate gebruiken.
Gebruik: blad, bloem. Combineer met: bergamotplant, kamille, zwarte thee.
Hoogte: 20-50 cm; bloei: mei-okt.
10. Sambucus nigra
De geur van bloemschermen van de vlier is honingzoet en de zwarte bessen geven elke tisane kleur.
Gebruik: hele bloemschermen, als de bloemen net open gaan. Oogst de bessen als ze helemaal zwart zijn. Combineer met: chocolademunt, roos.
Hoogte: 4-6 meter; bloei: juni-juli.