Bedekte grond is altijd beter dan kale grond, daar zijn we het allemaal wel over eens. Maar wat is er dan allemaal beschikbaar voor het bedekken van de bodem? Oud-hortulanus en groenexpert Wiert Nieuman zet vijf verschillende opties op een rij. Van blad tot houtsnippers en meer!
Een test: graaf eens met een plantschepje in een met planten, compost of boomschors bedekte bodem en daarna eens in kale grond. Wat valt op? Waar een bedekking is, is de grond veel losser. Een bodem waar compost, blad, boomschors of een ander materiaal op ligt zal een goede structuur behouden, zal niet uitdrogen, veel minder opwarmen en afkoelen en de voedingsstoffen zullen niet uitspoelen. Bedekte grond is dus beter dan kale grond. Maar waarmee kun je de bodem dan bedekken?
Blad kun je zien als het goud in de tuin. Tussen heesters, onder bomen en tussen vaste planten is een laag blad ideaal: in de loop van de herfst en winter verteert het grotendeels en de bodemorganismen vinden dat heerlijk. Indirect hebben ook de planten daar weer voordeel van. Humus en halfverteerde plantenresten zijn onmisbaar voor mycorrhiza - de schimmels die samenwerken met plantwortels, waar beide partijen voordeel van hebben. Daarom kan het meeste blad van bomen en heesters beter in de tuin blijven liggen. Alleen een dikke laag puur eiken- of notenblad moet je grotendeels opruimen, maar als het ruim gemengd is met andere bladsoorten hoef je je daar niet zo druk om te maken.
Blad heeft ook een isolerende werking. Een laag blad zorgt er dus voor dat kwetsbare planten, maar ook egeltjes, een ‘dekentje’ in koude perioden hebben. Maar pas op: breng geen laag blad aan op bevroren grond. Dan zal de grond veel te lang koud blijven omdat de isolatie dan negatief werkt.
Compost bestaat vooral uit bijna verteerde plantenresten. Er is soms nog wel wat van de structuur van de plantendelen te zien, het is meestal bruin van kleur en het is nog geen humus. Dat wordt het pas als de vertering nog verder gaat. Compost krijg je door blad, tuinafval en groenteresten op een hoop te leggen of in een compostbak te laten verteren. Een goede composthoop krijgt een temperatuur tussen 55 en 65 °C, waardoor de meeste schadelijke organismen en onkruidzaden gedood worden. Vaak worden deze temperaturen in een kleine composthoop niet gehaald en kunnen onkruidzaden die overblijven later toch kiemen. De compost van professionele composteerbedrijven is vrij van onkruidzaden en ziektekiemen.
Compost verhoogt het organische stofgehalte en is daarmee een bodemverbeteraar, weer goed voor de al genoemde mycorrhiza en voor de structuur van de bodem. Het hoeft niet door de grond te worden gespit en voorstanders van de no-dig methode gebruiken daarom ook graag compost. Wormen, pissebedden en andere bodemorganismen zorgen er wel voor dat de compost met de grond wordt gemengd. Een laagje compost is een goede bodembedekking tussen vaste planten, heesters en ook tussen eenjarigen. Vooral ondiep wortelende gewassen zoals rododendrons stellen een laag compost op de kluit erg op prijs omdat de wortels dan in de zomer beschermd worden tegen overmatige opwarming. Het bevat wel meststoffen maar in geringe hoeveelheden; het is daarom geen plantenvoedsel of meststof, maar door het positieve effect op de bodem zullen de planten toch beter groeien. Met compost verhoog je langzamerhand de pH: de grond wordt kalkrijker.
Boomschors, ook bekend als bark, zorgt ervoor dat de bodem minder snel uitdroogt en dat onkruidgroei belemmerd wordt. Het heeft, afhankelijk van de bomen waarvan het afkomstig is, een pH tussen 5 en 6. Als het gaat verteren wordt de grond langzamerhand zuurder: de pH wordt lager. Niet alle vaste planten, siergrassen en heesters houden daarvan. Boomschors kan wel goed worden gebruikt tussen zuurminnende planten als rododendrons, hortensia’s en Skimmia. De schors verteert heel langzaam en je hoeft het dus niet steeds aan te vullen. Als er een laag ligt en je wilt daar bijvoorbeeld nog hortensia’s in planten dan hark je het ter plaatse weg, maakt een plantgat en plant de heesters. Daarna kan de schors weer rond de plant worden verwerkt.
Gecomposteerde boomschors is afkomstig van douglasden en fijnspar en komt meestal uit Duitsland. Het zijn zachte schorssoorten die eerst worden gecomposteerd om een stabiel product te krijgen. Vooral tussen vaste planten is het een materiaal dat er mooi uitziet en langzaam zal verteren en dan ook nog iets voedsel af zal geven.
Houtsnippers zijn een heel ander product. Meng het nooit door de grond, want voor de vertering van de snippers is stikstof nodig dat aan de grond wordt onttrokken. Heesters en vaste planten kunnen dan geel worden door stikstofgebrek. Later komt die stikstof wel weer beschikbaar, maar dan hebben de planten al erg te lijden gehad. Houtsnippers en boomschors kunnen wel goed voor paden worden gebruikt. Op die paden groeien dan vaak veel paddenstoelen en de snippers worden door schimmels haast aan elkaar gekleefd. Geen paniek, dat kan voor de tuinplanten geen kwaad.
Bokashi is een van oorsprong Japans procedé waarbij organisch restmateriaal gefermenteerd wordt. Blad en tuinafval, eventueel vermalen, worden samen met een mix van micro-organismen en schelpengrit in plastic verpakt en zo luchtdicht afgesloten. Anaerobe bacteriën zorgen voor de fermentatie en na vier tot vijf maanden heb je dan een onverteerd product dat wat zurig geurt. Pas na toepassing in de tuin gaat het verteren. Je hebt dan een mooie, luchtige afdekking, maar het is vaak wel rommelig, en als het een periode erg droog is kan het uit de beplanting waaien.
Nadeel is ook dat je het gefermenteerde materiaal pas in het voorjaar aan kunt brengen en dat niet alle onkruidzaden worden gedood, omdat de temperatuur bij het fermenteren lager blijft dan bij composteren.
Er zijn planten die van nature op stenige plaatsen groeien: op zand of tussen rotsen, in grindvelden en op door de wind gegeselde plekken. Denk maar aan rotsplanten, maar ook aan soorten die uit droge mediterrane gebieden komen. In onze tuinen vinden we dergelijke soorten in rots- en grindtuinen. Daar gebruik je als afdekking tegen bodemerosie, uitdroging en dichtslaan de hierboven besproken materialen niet. Het beschermend effect kun je prima bereiken met diverse soorten steenslag in allerlei gradaties en in grindtuinen uiteraard met verschillende soorten grind of lavasplit.’
Uit: Groei & Bloei oktober 2024
Tekst Wiert Nieuman
